Zorgen om alleenreizende minderjarige vreemdelingen bevestigd in nieuw onderzoek
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) heeft een nieuw onderzoek gepubliceerd over rondreizende alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV). Nationaal Rapporteur Conny Rijken maakt zich zorgen over de zeer kwetsbare achtergrond van deze jongeren die uit het rapport naar voren komt. “We wisten al dat deze jongeren kwetsbaar zijn, maar dit onderzoek toont de oorzaken van de kwetsbaarheid en bevestigt het risico op slachtofferschap van uitbuiting en geweld.”
Het onderzoeksrapport biedt inzicht in de achtergrond van deze groep minderjarigen en beschrijft risico’s op slachtofferschap van onder andere uitbuiting en seksueel geweld. Het onderzoek richt zich met name op de groep Noord-Afrikaanse jongeren, die tussen Europese landen reizen op zoek naar werk en inkomen. Volgens Nederlandse professionals die met deze doelgroep werken worden deze rondreizende minderjarigen vaak geconfronteerd met tal van problemen, waaronder drugsverslaving en mentale gezondheidsproblemen. Dit is tevens de groep die soms incidenten veroorzaakt binnen of buiten de opvangcentra of betrokken is bij criminele activiteiten. Studies in Nederland tonen aan dat velen van hen uit beeld verdwijnen voor of tijdens de asielprocedure.
Kwetsbare doelgroep met multi-problematiek
De Nationaal Rapporteur maakt zich zorgen over de zeer kwetsbare achtergrond van deze jongeren die uit het rapport naar voren komt. Veel van deze jongeren kampen met mentale gezondheidsproblemen, ernstige drugsproblematiek en gedragsproblemen. Volgens de onderzoekers heeft deze complexe problematiek doorgaans zijn oorsprong in de situatie in het land van herkomst en wordt verergerd door de omstandigheden in Europa, zoals het leven op straat en de beperkte legale verblijfs- en werkopties.
Volgens professionals en onderzoekers in Nederland en andere betrokken landen is betrokkenheid bij criminele netwerken vrij gangbaar binnen deze doelgroep. Hun afhankelijkheid van middelen, de drang om snel geld te verdienen om naar huis te kunnen sturen en hun kwetsbare positie in het straatleven maken de scheidslijn tussen vrijwillige betrokkenheid en dwang moeilijk te onderscheiden.
Naast criminele uitbuiting komen uit het onderzoek ook signalen van seksueel geweld en seksuele uitbuiting naar voren binnen de criminele netwerken waarin deze jongeren zich bevinden. “Deze bevindingen onderstrepen het belang van goede identificatie van slachtoffers en het bieden van de juiste hulpverlening wanneer deze jongeren in de opvang zitten. Daar ontbreekt het nu vaak aan in Nederland”, zegt Nationaal Rapporteur Rijken.
In eerste plaats een kind met beschermingsbehoefte
Het onderzoek biedt belangrijke aanknopingspunten om de bescherming van deze kwetsbare groep jongeren te verbeteren. De onderzoekers wijzen daarbij op het beleid in Italië en Spanje waar de nadruk ligt op kinderbescherming. Bepaalde landen, zoals Nederland, hanteren een asielgerichte benadering voor de opvang en begeleiding van AMV. Jongeren uit verondersteld veilige landen hebben beperkte kans op een verblijfsvergunning. In Italië en Spanje ligt de nadruk daarentegen op kinderbescherming, waar AMV worden beschouwd als kinderen met specifieke beschermingsbehoeften, zonder dat een asielaanvraag nodig is voor een verblijfsvergunning.
Recentelijke beleidswijzigingen in Spanje, die AMV de mogelijkheid bieden om op legale wijze te werken, creëren een legaal alternatief en verminderen de vermeende noodzaak tot crimineel gedrag. De opvangstructuur in Nederland, waarbij het voorkomt dat AMV-locaties op hetzelfde terrein zitten als de opvang voor volwassenen, draagt volgens de respondenten bij aan de bestaande risico's. “Het is juist daarom interessant te zien wat we kunnen leren van de situatie in bijvoorbeeld in Italië en Spanje voor een betere bescherming van AMV in Nederland”, zegt Rijken.
Belang van inzicht in de onzichtbare aantallen en uitbuiting
Het onderzoeksrapport benadrukt vooral de noodzaak om een grondiger inzicht te verkrijgen in de omstandigheden achter deze 'onzichtbare aantallen'. Het is volgens de Nationaal Rapporteur van groot belang om te begrijpen wat er schuilgaat achter de verdwijning van deze jongeren. Het is essentieel om gedetailleerder te begrijpen waarom deze jongeren verdwijnen, in hoeverre ze slachtoffer zijn van uitbuiting en seksueel geweld en in hoeverre hun vertrek een gevolg is van hun eigen zoektocht naar een betere toekomst elders.