TIP-rapport: “Identificeren slachtoffers mensenhandel eerste stap in bescherming”
Het identificeren van slachtoffers is ‘the first step in stopping modern slavery.’ Dat is het thema van het Trafficking in Persons (TIP) rapport in 2013. Het TIP-rapport, waarin landen worden beoordeeld op hun aanpak van mensenhandel, wordt jaarlijks opgesteld door de Verenigde Staten. Met de transparante en kritische manier van rapporteren, toont Nederland leiderschap in de aanpak van mensenhandel.
Op basis van hun aanpak van mensenhandel worden landen ingedeeld in drie categorieën (‘Tiers’). Het TIP-rapport plaatst Nederland opnieuw in de hoogste van de drie (Tier 1). Dit houdt in dat Nederland voldoet aan de minimumeisen voor de aanpak van mensenhandel: ‘The government continued to employ a multidisciplinary, whole-of-government approached to its anti-trafficking efforts and maintained an effective and independent national anti-trafficking rapporteur’, aldus het rapport. Het TIP-rapport beoordeelt de aanpak van mensenhandel in landen op basis van de 3P’s: Prosecution, Protection, Prevention. Ook voor Nederland bevat het rapport een aantal aanbevelingen. Eén daarvan betreft het doorontwikkelen van een multidisciplinaire aanpak van mensenhandel. Aan deze programmatische aanpak zal de Nationaal Rapporteur Corinne Dettmeijer ruim aandacht besteden in haar volgende rapportage.
Prosecution
In Nederland nam in 2012 het aantal veroordeelde mensenhandelaren toe. Onlangs werden de meest recente cijfers over de vervolging en berechting van mensenhandel gepubliceerd, cijfers die bij het ter perse gaan van het TIP-rapport nog niet beschikbaar waren. In 2012 werden 109 mensenhandelaren veroordeeld, een recordaantal sinds 2005. In het TIP-rapport wordt aandacht besteed aan de vervolging en berechting van mensenhandel in Nederland. Daarover wordt het volgende aanbevolen: ‘Ensure convicted trafficking offenders receive sentences commensurate with the seriousness of the crime’. Er bestaan grote verschillen in de opgelegde straffen in vergelijkbare mensenhandelzaken. Dettmeijer heeft daarom aanbevolen om gespecialiseerde rechters in te zetten. In het TIP-rapport wordt de aanstelling van gespecialiseerde rechters als bijzonder punt genoemd: ‘the Administrative Office of the Courts announced the appointment of specialized anti-trafficking judges.’ Nederland is het eerste land wereldwijd waar gespecialiseerde rechters worden ingezet.
Slachtoffers in het vizier
Dettmeijer kan zich volledig vinden in het thema van het TIP-rapport. De signalering van mensenhandel en de identificatie van slachtoffers vereist continue aandacht en waar nodig verbetering. Zo waarschuwde zij in haar rapportage ‘Mensenhandel in en uit beeld’ (2012) dat veel slachtoffers nog niet gezien worden. ‘Mensenhandel moet zichtbaar worden gemaakt om het effectief aan te kunnen pakken’, luidde haar boodschap toen. In 2011 registreerde CoMensha 1.222 mogelijke slachtoffers. In 2012 steeg dit aantal naar 1.711. Het lijkt erop dat steeds meer mensenhandel wordt gezien. Niettemin blijven er zorgen over slachtoffers die nog niet zijn gesignaleerd. Eén van de aanbevelingen genoemd in het TIP-rapport ziet op het signaleren van mogelijke slachtoffers in detentiecentra. De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) is in Nederland de instantie die de terugkeer van een illegaal in Nederland verblijvende vreemdeling kan opschorten wanneer zij signalen van mensenhandel ziet. Deze signalen kunnen bijvoorbeeld worden opgepikt tijdens de vreemdelingenbewaring. Uit cijfers die Dettmeijer heeft gekregen, blijkt dat DT&V in de periode 2009-2012 gemiddeld 35 keer per jaar mogelijke slachtoffers signaleerde. Voor de meerderheid van hen werd alsnog een tijdelijke verblijfsvergunning voor slachtoffers van mensenhandel verleend. Dettmeijer zal in haar volgende rapportage, te verwachten in september, verder aandacht besteden aan de signalering van mensenhandel.
National Referral Mechanism
De identificatie van een slachtoffer is de eerste stap in zijn of haar bescherming. Pas nadat een slachtoffer in beeld is kan hulp worden verleend. De identificatie van slachtoffers en de hulpverlening moet gewaarborgd worden in een ketenaanpak. Eén van de aanbevelingen van Dettmeijer in haar volgende rapportage gaat over de inrichting van een national referral mechanism in Nederland. Daarmee moet duidelijk worden hoe ketenpartners (zoals de politie, Openbaar Ministerie, hulpverlening, opvang en de Immigratie en Naturalisatiedienst) moeten handelen wanneer zij te maken hebben met een (mogelijk) slachtoffer.
BES-eilanden
De rapporteur deelt de in het TIP-rapport geuite zorgen over (de aanpak van) mensenhandel op de BES-eilanden. Zij onderschrijft daarom de aanbevelingen gericht op de BES-eilanden, waaronder het versterken van de samenwerking met Bonaire, St. Eustatius en Saba, alsmede met de voormalige Nederlandse Antillen. Dettmeijer zal ook aan de ontwikkelingen op de BES-eilanden aandacht besteden.